మహిళా రిజర్వేషన్ బిల్లు.. మీరు తెలుసుకోవలసినది ఇదే

ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ అధ్యక్షతన జరిగిన కేంద్ర మంత్రివర్గం కీలక సమావేశంలో ప్రతిపాదిత మహిళా రిజర్వేషన్ బిల్లుకు ఆమోదం లభించిందని వర్గాలు సోమవారం తెలిపాయి. దాదాపు 27 ఏళ్లుగా పెండింగ్‌లో ఉన్న ప్రతిపాదిత బిల్లు, లోక్‌సభ, రాష్ట్ర శాసనసభలలో మొత్తం సీట్లలో మూడింట ఒక వంతు మహిళలకు రిజర్వ్ చేయాలని కోరింది.

మహిళా రిజర్వేషన్ బిల్లు

ప్రతిపాదిత చట్టం లోక్‌సభ, రాష్ట్రాల అసెంబ్లీలలో మహిళలకు 33 శాతం రిజర్వేషన్లు కోరుతుంది. ప్రభుత్వం ప్రతిపాదిత చట్టం యొక్క వివరాలను అందించనప్పటికీ, బిల్లును చివరిసారిగా 2008లో పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టినప్పుడు దాని నిర్మాణం ఏమిటో ఇక్కడ ఉంది.

రాజ్యాంగం (నూట ఎనిమిదవ సవరణ) బిల్లు, 2008 లోక్‌సభ, రాష్ట్ర శాసనసభలలో మహిళలకు మొత్తం సీట్లలో మూడింట ఒక వంతు రిజర్వ్ చేయాలని కోరింది. మహిళా పార్లమెంటేరియన్ల కోసం రిజర్వ్ చేయబడిన స్థానాలను రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతంలోని వివిధ నియోజకవర్గాలకు రొటేషన్ ద్వారా కేటాయించవచ్చు.

మహిళలకు సీట్లు కల్పించే విధానం అమల్లోకి వచ్చిన 15 ఏళ్ల తర్వాత నిలిచిపోతుందని బిల్లు పేర్కొంది. లోక్‌సభ, రాష్ట్ర అసెంబ్లీలలో షెడ్యూల్డ్ కులాలు, షెడ్యూల్డ్ తెగలకు రిజర్వ్ చేయబడిన మొత్తం సీట్లలో మూడింట ఒక వంతు ఆ సమూహాల మహిళలకు రిజర్వ్ చేయబడుతుంది.

మహిళా రిజర్వేషన్ బిల్లు చరిత్ర

1996 సెప్టెంబర్‌లో అప్పటి ప్రధాని దేవెగౌడ నేతృత్వంలోని యునైటెడ్ ఫ్రంట్ ప్రభుత్వం 81వ సవరణ బిల్లుగా లోక్‌సభలో తొలిసారిగా బిల్లును ప్రవేశపెట్టింది. బిల్లు సభ ఆమోదం పొందడంలో విఫలమైంది. డిసెంబరు 1996లో లోక్‌సభకు జాయింట్ పార్లమెంటరీ కమిటీ తన నివేదికను సమర్పించింది. అయితే, లోక్‌సభ రద్దుతో బిల్లు రద్దు చేయబడింది.

1998లో అప్పటి ప్రధాని అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి నేతృత్వంలోని నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలయన్స్ (ఎన్‌డిఎ) ప్రభుత్వం 12వ లోక్‌సభలో బిల్లును తిరిగి ప్రవేశపెట్టింది. అప్పటి న్యాయ మంత్రి ఎం. తంబిదురై దానిని ప్రవేశపెట్టిన తర్వాత, రాష్ట్రీయ జనతాదళ్ (ఆర్‌జేడీ) ఎంపీ ఒకరు సభా వేదిక వద్దకు వెళ్లి బిల్లును పట్టుకుని చించేశారు. బిల్లు మద్దతు పొందడంలో విఫలమైంది. మళ్లీ లాప్ అయింది.

ఇది 1999, 2002, 2003లో తిరిగి ప్రవేశపెట్టబడింది. కాంగ్రెస్, బిజెపి, వామపక్ష పార్టీలలో దీనికి మద్దతు ఉన్నప్పటికీ, బిల్లు మెజారిటీ ఓట్లను అందుకోవడంలో విఫలమైంది.

2008లో అప్పటి ప్రధాని మన్మోహన్ సింగ్ నేతృత్వంలోని యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్ (యూపీఏ) ప్రభుత్వం ఈ బిల్లును రాజ్యసభలో ప్రవేశపెట్టింది. ఇది మార్చి 9, 2010న 186-1 ఓట్లతో ఆమోదం పొందింది. అయితే, లోక్‌సభలో బిల్లు ఎప్పుడూ పరిశీలనకు తీసుకోబడలేదు. 15వ లోక్‌సభ రద్దుతో ముగిసిపోయింది.

ఆ సమయంలో ఆర్జేడీ, జనతాదళ్ (యునైటెడ్), సమాజ్‌వాదీ పార్టీ.. మహిళలకు 33 శాతం కోటాలో వెనుకబడిన వర్గాలకు 33 శాతం రిజర్వేషన్లు కల్పించాలని డిమాండ్ చేశారు.

ప్రస్తుత స్థితి

ఈ అంశంపై చివరి పరిణామం ఏమిటంటే, 2010లో రాజ్యసభ ఈ చర్యను వ్యతిరేకించిన కొంతమంది ఎంపీలను మార్షల్స్‌తో బయటకు పంపడంతో గందరగోళం మధ్య బిల్లును ఆమోదించింది. అయితే లోక్‌సభలో బిల్లు ఆమోదం పొందకపోవడంతో ఆ బిల్లు రద్దయింది.

పార్లమెంటు ప్రత్యేక సమావేశాల తొలి రోజైన సోమవారం, ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ క్యాబినెట్ సమావేశాన్ని నిర్వహించారని, అక్కడ బిల్లుకు ఆమోదం లభించిందని విశ్వసనీయ వర్గాలు తెలిపాయి.

కాంగ్రెస్, భారత రాష్ట్ర సమితి, బిజూ జనతాదళ్ సహా పలు రాజకీయ పార్టీలు బిల్లును క్లియర్ చేయాలని డిమాండ్ చేస్తున్నాయి. బిల్లును పరిగణనలోకి తీసుకుని ఆమోదించడానికి పార్లమెంటులోని ప్రతి సభలో ప్రభుత్వానికి మూడింట రెండు వంతుల మద్దతు అవసరం.

బిల్లు కోసం వాదనలు

బిల్లుకు అనుకూలంగా ఉన్న కీలక వాదనలలో ఒకటి, భారతీయ సమాజంలో మహిళల స్థితిగతులను మెరుగుపరచడానికి నిశ్చయాత్మక చర్య అవసరం. కేంద్ర ప్రభుత్వం వెల్లడించిన గణాంకాల ప్రకారం, లోక్‌సభలో మహిళల సంఖ్య 14.94 శాతం కాగా, రాజ్యసభలో ఆ సంఖ్య 14.05 శాతానికి పడిపోయింది. ఈ శాతం ఇంకా తక్కువగా ఉంది. తరచుగా రాష్ట్ర అసెంబ్లీలలో సింగిల్ డిజిట్‌కు పడిపోతుంది.

మహిళలపై నేరాల శాతం ఎక్కువగా ఉండటం, శ్రామికశక్తిలో మహిళల భాగస్వామ్యం తక్కువగా ఉండటం, పోషకాహారం తక్కువగా ఉండటం, లింగ నిష్పత్తిలో సరిగా లేకపోవడం వంటి సమస్యల పరిష్కారానికి నిర్ణయం తీసుకునే ప్రక్రియలో మహిళా ప్రాతినిధ్యం అవసరమన్నది మరో కీలక వాదన.

బిల్లుకు వ్యతిరేకంగా వాదనలు

బిల్లుకు వ్యతిరేకంగా ఉన్న కీలకమైన వాదనలలో ఒకటి మహిళలు కుల సమూహం వంటి సజాతీయ సంఘం కాదు. మహిళలకు సీట్లను రిజర్వ్ చేయడం రాజ్యాంగం యొక్క సమానత్వ హామీని ఉల్లంఘించడమేనని మరొక వాదన పేర్కొంది. రిజర్వేషన్లు అమల్లోకి వస్తే మహిళలు మెరిట్‌పై పోటీ చేయరని ఈ వాదన చేస్తున్నవారు పేర్కొంటున్నారు.

ఎగువ సభకు ఎన్నికల విధానం అమలులో ఉన్నందున రాజ్యసభలో సీట్లను రిజర్వ్ చేయడం సాధ్యం కాదని కూడా చాలా మంది వాదిస్తున్నారు. రాజ్యసభ ఎంపీలు ఒకే బదిలీ ఓటు ద్వారా ఎన్నుకోబడతారు, అంటే ఓట్లు మొదట అత్యంత ప్రాధాన్య అభ్యర్థికి, ఆపై తదుపరి ప్రాధాన్యత గల అభ్యర్థికి కేటాయించబడతాయి.