మెగాస్టార్ చిరంజీవి నుండి దాసరి కొండప్ప వరకు: తెలంగాణ నుండి ఐదుగురికి, ఆంధ్ర నుండి ముగ్గురికి పద్మ అవార్డులు

హైదరాబాద్: ఈ ఏడాది ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ రాష్ట్రాలకు చెందిన ఎనిమిది మంది ప్రముఖులలో మెగాస్టార్ చిరంజీవి, మాజీ ఉపరాష్ట్రపతి ఎం.వెంకయ్యనాయుడు పద్మ అవార్డులు అందుకున్నారు. ఎనిమిది మంది వ్యక్తుల్లో ఐదుగురు తెలంగాణా వారు కాగా ముగ్గురు ఆంధ్రా వారు. ఈ ఏడాది పద్మ అవార్డులు అందుకున్న 132 మందిలో వీరు ఉన్నారు.

ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి అవార్డు గ్రహీతలు ఎవరు?

కొణిదెల చిరంజీవి:

మెగాస్టార్ అనే బిరుదుతో పాపులర్ అయిన చిరంజీవి తెలుగు సినిమాకి పెద్దన్నలాంటివాడు. ఆయనకు పద్మవిభూషణ్‌ పురస్కారం లభించింది. 1978లో `పునాదిరాళ్లు' సినిమాతో వెండితెరకు పరిచయం అయ్యారు. అప్పటి నుంచి దాదాపు అయిదు దశాబ్దాల పాటు ఇండస్ట్రీలో తన సత్తా చాటారు. గతంలో 2006లో పద్మభూషణ్ అందుకున్న ఈ నటుడు, తర్వాత రాజకీయాల్లోకి ప్రవేశించి, వినోదం, రాజకీయ రంగాలలో చెరగని ముద్ర వేశారు. ముఖ్యంగా, అతను అక్టోబర్ 27, 2012 నుండి మే 26, 2014 వరకు కేంద్ర పర్యాటక శాఖ సహాయ మంత్రిగా పనిచేశాడు.

అతను భారతీయ సినిమా చరిత్రలో అత్యంత విజయవంతమైన, ప్రభావవంతమైన నటులలో ఒకరిగా పరిగణించబడ్డాడు. చిరంజీవి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర అత్యున్నత చలనచిత్ర పురస్కారం, `రఘుపతి వెంకయ్య అవార్డు', మూడు నంది అవార్డులు, లైఫ్ టైమ్ అచీవ్‌మెంట్ అవార్డుతో సహా సౌత్ తొమ్మిది ఫిల్మ్‌ఫేర్ అవార్డులను అందుకున్నారు. 2024లో కేంద్రం పద్మవిభూషణ్‌తో సత్కరించింది. చిరంజీవి పశ్చిమగోదావరి జిల్లాలోని ఓ కుగ్రామంలో జన్మించారు. తండ్రి కొణిదెల వెంకటరావు కానిస్టేబుల్‌గా పనిచేసి రెగ్యులర్‌గా బదిలీపై వచ్చారు.

ఎం వెంకయ్య నాయుడు:

స్వతంత్ర భారతదేశంలో జన్మించిన మొదటి భారతీయ ఉపరాష్ట్రపతి అయిన వెంకయ్య నాయుడు.. ప్రధాని మోడీ మంత్రివర్గంలో గృహనిర్మాణం, పట్టణ పేదరిక నిర్మూలన, పట్టణాభివృద్ధి, సమాచార, ప్రసార శాఖల మంత్రిగా పనిచేశారు. అతనిని ప్రభుత్వం పద్మవిభూషణ్‌తో సత్కరించింది. అతను 2017 నుండి 2022 వరకు భారతదేశానికి 13వ ఉపరాష్ట్రపతిగా పనిచేశాడు. విద్యార్థి నాయకుడిగా, రాజకీయ ప్రముఖుడిగా, వెంకయ్య నాయుడు రైతుల కోసం, వెనుకబడిన ప్రాంతాల అభివృద్ధికి పాటుపడిన వక్తగా ప్రాముఖ్యతను పొందారు.

నెల్లూరు జిల్లాలో జన్మించిన వెంకయ్య నాయుడు విశాఖపట్నంలోని ఆంధ్రా యూనివర్శిటీ కాలేజ్ ఆఫ్ లా నుండి అంతర్జాతీయ న్యాయశాస్త్రంలో ప్రత్యేకతతో న్యాయశాస్త్రంలో బ్యాచిలర్ డిగ్రీని పొందారు. 1972 జై ఆంధ్ర ఉద్యమంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించినందుకు ఆయన వెలుగులోకి వచ్చారు. కాకాని వెంకట రత్నం విజయవాడ నుండి ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించగా, వెంకయ్య నాయుడు నెల్లూరులో జరిగిన ఆందోళనలో చురుగ్గా పాల్గొన్నాడు, అది ఒక సంవత్సరం తరువాత విరమించే వరకు.

గ్రామీణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రిగా పనిచేసిన సమయంలో, వెంకయ్య నాయుడు గ్రామీణాభివృద్ధిలో సంస్కరణల కోసం దూకుడుగా ముందుకు వచ్చారు. 'ప్రధాన మంత్రి గ్రామ్ సదమ్ యోజన'తో సహా అనేక పథకాలను ప్రవేశపెట్టారు.

ఉమా మహేశ్వరి డి:

ఆమె సంస్కృత పారాయణంలో తన నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శించిన మొదటి మహిళా హరికథా నిపుణురాలు. పద్మశ్రీ అవార్డు పొందిన 34 మంది "అన్‌సంగ్ హీరోస్"లో ఆమె ఒకరు. ఉమా సంగీత విద్వాంసుల కుటుంబం నుండి వచ్చింది. కృష్ణా జిల్లా మచిలీపట్నంలో పుట్టిన ఉమామహేశ్వరి తెలంగాణలోని వేములవాడలో పెరిగారు. తండ్రి లాలాజీరావు నాదస్వర విద్వాంసుడు. ఆంధ్రా ప్రాంతానికి చెందిన ఉమా మహేశ్వరి చిన్నతనంలో కర్ణాటక సంగీతం నేర్చుకుని ఆ తర్వాత హరికథపై ఆసక్తి పెంచుకున్నారు. అప్పటి జమీందార్ ప్రారంభించిన కపిలేశ్వరపురంలోని ప్రఖ్యాత 'శ్రీ సర్వరాయ హరికథా పాఠశాల'లో చేరారు.

మధ్యప్రదేశ్‌లోని ఉజ్జయినిలోని కాళిదాస్ అకాడమీలో సంస్కృతంలో హరికథను తన తొలి ప్రదర్శనతో, ఆమె దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల నుండి వచ్చిన అనేక మంది పండితుల హృదయాలను గెలుచుకుంది. స్క్రిప్ట్‌లో అనేక సంస్కృత శ్లోకాలు, డజను సాహిత్యాలు ఉన్నాయి, వీటిని ఉమా రాగాలలో సావిత్రి, భైరవి, శుభపంతువరాలి, కేదారం, కళ్యాణి, బహుధారి, పూర్వికల్యాణి మొదలైన రాగాలలో సెట్ చేశారు. సాహిత్యానికి అర్థవంతంగా డ్యాన్స్ చేసేందుకు స్టెప్పులేసింది.

ఉమ ఎనిమిదేళ్లపాటు మద్రాసు మ్యూజిక్ అకాడమీలో రెగ్యులర్‌గా ఉండి 'ఉత్తమ హరికథా కళాకారిణి'గా ప్రశంసలు అందుకుంది. ఆమె 1993, 1996, 1999లలో USAలోని హార్వర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలో జరిగిన వేద సమావేశాలలో పాల్గొన్నారు. లండన్‌లో కూడా ప్రదర్శనలు ఇచ్చింది. ఆమె సావిత్రి, భైరవి, శుభపంతువరాలి, కేదారం , కళ్యాణి వంటి బహుళ రాగాలలో కథలను పఠిస్తుంది. 'తెలుగు, సంస్కృతంలో ప్రావీణ్యం ఉన్న ఆమె రమణ మహర్షి, పొట్టి శ్రీరాములు వంటి వ్యక్తులను కవర్ చేస్తూ నాలుగు హరికథలను రచించారు. ఆమె సహకారం చాలా మంది యువతులను సంప్రదాయం యొక్క అడ్డంకుల నుండి బయటకు వచ్చి కళను స్వీకరించడానికి ప్రోత్సహించింది.

తెలంగాణ నుంచి పద్మ అవార్డు పొందిన ఐదుగురు వ్యక్తులు ఇక్కడ ఉన్నారు

డాక్టర్ కూరెళ్ల విట్టలాచార్య (సాహిత్యం, విద్య)

రిటైర్డ్ లెక్చరర్, డాక్టర్ కూరెళ్ల విట్టలాచార్య తెలుగు రచయిత, సామాజికవేత్త, లైబ్రరీ వ్యవస్థాపకుడు. ఐదు దశాబ్దాలుగా రచనలు చేస్తున్నారు. కవిగా 22 పుస్తకాలు ప్రచురించారు. పదవీ విరమణ తర్వాత యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా నీర్నెముల గ్రామంలో తన ఇంటిలో గ్రంథాలయాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. అతని లైబ్రరీలో రెండు లక్షలకు పైగా పుస్తకాలు ఉన్నాయి. తెలంగాణ ఉద్యమం మొదటి దశలో భాగంగా 1952లో నాన్ ముల్కీ ఉద్యమంలో విద్యార్థిగా విట్టలాచార్య పాల్గొని హర్తాళ్ తదితర కార్యక్రమాలను విజయవంతంగా చేపట్టారు.

తెలంగాణ ఉద్యమం చివరి దశలో 2001లో రిటైర్డ్ ఉద్యోగిగా పాల్గొని కవిగా, రచయితగా, వక్తగా ఉద్యమంలో తనదైన ముద్ర వేశారు. తన సంగీత ప్రతిభతో ప్రజలను చైతన్యవంతులను చేయడంలో ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు. డిసెంబర్ 26, 2021న 'మన్ కీ బాత్'లో ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ కూరెళ్ల విట్టలాచార్య గురించి ప్రస్తావించారు. కలలను సాకారం చేసుకోవడానికి వయసు అడ్డంకి కాదని, ఈ విషయంలో తెలంగాణకు చెందిన 84 ఏళ్ల డాక్టర్ కూరెళ్ల విఠలాచార్య మనందరికీ ఆదర్శంగా నిలుస్తున్నారని అన్నారు.

వేలు ఆనందాచారి (కళ)

వేలు ఆనందాచారి స్థపతి, శిల్పి, చిత్రకారుడు. శిల్పకళ, చిత్రలేఖనం రంగంలో అనేక సార్లు ప్రయోగాలు చేసిన అతను, పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని ఎండోమెంట్స్ డిపార్ట్‌మెంట్‌లో చీఫ్ ఆర్కిటెక్ట్, టెక్నికల్ కన్సల్టెంట్‌గా తన బాధ్యతలను నిర్వర్తించాడు. తెలంగాణ ప్రభుత్వం YTDAలోని యాదాద్రి ఆలయ నిర్మాణంలో అదనపు స్థపతిగా నియమించబడ్డాడు. ఆనందచారి 45 ఏళ్లుగా ఆలయ నిర్మాణం, పర్యవేక్షణలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వ దేవాదాయ శాఖ నుంచి మూడుసార్లు ఉగాది అవార్డులు అందుకున్నారు.

దాసరి కొండప్ప (బుర్ర వీణ వాద్యకారుడు)

నారాయణపేటలోని దామరగిద్ద గ్రామానికి చెందిన కొండప్ప మూడో తరం బుర్ర వీణ వాద్యకారుడు. కళారూపాల పరిరక్షణకే తన జీవితాన్ని అంకితం చేశారు. బుర్ర వీణకు ఆఖరి ఘట్టం అనే విశిష్టతను పట్టుకుని, కళ అంతరించిపోకుండా కాపాడాడు. అతను తెలుగు, కన్నడ భాషలలో తత్వాలు యొక్క సామాజిక-మతపరమైన నైతిక కూర్పులను, ఆధ్యాత్మిక-తాత్విక అనుకరణలను పాడాడు. బుర్ర వీణ అనేది వెదురు, పొట్లకాయ పెంకులు, లోహ తీగలను ఉపయోగించి రూపొందించబడిన స్వదేశీ తీగ వాయిద్యం. బుర్ర వీణ యొక్క ఆచారం వారి సంఘంలో వాయించడం, కానీ దాసరి విస్తృత ప్రేక్షకులను ఆకర్షించడానికి మించిపోయారు.

గడ్డం సమ్మయ్య (చిందు యక్షగానం రంగస్థల కళాకారుడు)

గడ్డం సమ్మయ్య జనగాంలోని ప్రముఖ చిందు యక్షగానం రంగస్థల కళాకారుడు, ఈ గొప్ప వారసత్వ కళారూపాన్ని 5 దశాబ్దాలకు పైగా 19,000 ప్రదర్శనలకు పైగా ప్రదర్శిస్తున్నారు. అతను అక్షరాస్యత,పర్యావరణ పరిరక్షణ కోసం పోరాడుతున్నాడు. సమ్మయ్య ఈ కళను ప్రోత్సహించడానికి చిందు యక్ష కళాకారుల సంఘం & గడ్డం సమ్మయ్య యువ కళా స్కేత్రం స్థాపించారు. నిరాడంబరమైన నేపథ్యం నుండి వచ్చిన అతను వ్యవసాయ కూలీగా పనిచేస్తూ చిందు యక్షగానం కళాకారులైన తన తల్లిదండ్రుల నుండి కళారూపాన్ని నేర్చుకున్నాడు.

కేతావత్ సోమ్‌లాల్- (సాహిత్యం మరియు విద్య)

కేతావత్ సోమ్‌లాల్ 701 భగవద్గీత శ్లోకాలను లంబాడీలోకి అనువదించడంలో ప్రసిద్ధి చెందిన లంబాడీ రచయిత. అతను తన సాహిత్యం ద్వారా బంజారా సమాజాన్ని చైతన్యం చేయడానికి తన జీవితాన్ని అంకితం చేశాడు. 200 కి పైగా పాటలు రాశాడు. అతని రచనలలో ది హిస్టరీ ఆఫ్ బంజారా, భరత్ బంజారా గీతమాల, తొలి వెలుగు ఉన్నాయి.