ఎలక్టోరల్‌ బాండ్స్‌ స్కీమ్‌ రద్దు: సుప్రీంకోర్టు

ఎలక్టోరల్‌ బాండ్స్‌ స్కీమ్‌ రాజ్యాంగ విరుద్ధమని సుప్రీంకోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది. ఈ స్కీమ్‌ ప్రాథమిక హక్కులను హరిస్తోందని ఐదుగురు సభ్యుల ధర్మాసనం ఏకగ్రీవ తీర్పు ఇచ్చింది. ఎలక్టోరల్ బాండ్స్ స్కీమ్ రాజ్యాంగం ప్రకారం సమాచార హక్కు, వాక్ స్వాతంత్య్రం, భావప్రకటనా స్వేచ్ఛను ఉల్లంఘిస్తోందని సుప్రీంకోర్టు గురువారం కొట్టివేసింది.

ప్రధాన న్యాయమూర్తి డివై చంద్రచూడ్ నేతృత్వంలోని ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల రాజ్యాంగ ధర్మాసనం ఈ పథకాన్ని సవాలు చేస్తూ దాఖలైన రెండు వేర్వేరు కానీ ఏకగ్రీవ తీర్పులను వెలువరించింది. తీర్పును ప్రకటిస్తూ, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 19(1)(ఎ) ప్రకారం ఈ పథకం వాక్ స్వాతంత్ర్యం, భావప్రకటనా స్వేచ్ఛను ఉల్లంఘించడమేనని సీజేఐ అన్నారు. గోప్యత ప్రాథమిక హక్కులో రాజకీయ గోప్యత, అనుబంధం కోసం పౌరుల హక్కు కూడా ఉందని ధర్మాసనం పేర్కొంది.

బ్లాక్‌మనీ నిర్మూలనకు ఈ బాండ్స్‌ ఒక్కటే మార్గం కాదని.. రాజకీయ పార్టీలకు విరాళాలు క్విడ్‌ ప్రోకోకు దారి తీస్తాయంది. విరాళాలు ఇచ్చిన వారి వివరాలు రహస్యంగా ఉంచడం తగదన్న కోర్టు.. ఇది సమాచార హక్కు ఉల్లంఘన కిందకే వస్తుందని స్పష్టం చేసింది. ఎలక్టోరల్‌ బాండ్స్‌ రాజ్యాంగ విరుద్ధమని సంచలన తీర్పు ఇచ్చిన సుప్రీంకోర్టు.. వీటి అమ్మకాలపై నిషేధం విధించింది. 2019 ఏప్రిల్‌ 19 నుంచి ఎలక్టోరల్‌ బాండ్స్‌ని కొన్న వారి వివరాలను ఈసీకి వెంటనే అందించాలని ఎస్‌బీఐని ఆదేశించింది. అలాగే మార్చి 31లోగా ఈ వివరాలను ప్రజలకు అందుబాటులో ఉంచేలా చూడాలని ఈసీకి సూచించింది.

ఎలక్టోరల్‌ బాండ్స్‌ విరాళాలు క్విడ్‌ ప్రో కోకు దారి తీస్తాయన్న సుప్రీంకోర్టు పేర్కొంది. ఈ క్రమంలోనే ఆయా పార్టీలకు వచ్చిన ఎలక్టోరల్‌ బాండ్ల విరాళాలు పరిశీలిస్తే 2022 - 23లో బీజేపీకి రూ.1300 కోట్లు వచ్చాయి. కాంగ్రెస్‌ పార్టీకి రూ.171 కోట్లు విరాళాలు మాత్రమే వచ్చాయి. ఈసీకి ఆయా పార్టీలు సమర్పించిన వివరాల మేరకు గత ఐదేళ్లలో సుమారు రూ.10 వేల కోట్ల విరాళాలు బాండ్ల ద్వారా రాజకీయ పార్టీల ఖాతాలకు చేరాయి.

జనవరి 2, 2018న ప్రభుత్వం నోటిఫై చేసిన ఈ పథకం, రాజకీయ నిధులలో పారదర్శకతను తీసుకొచ్చే ప్రయత్నాల్లో భాగంగా రాజకీయ పార్టీలకు ఇచ్చే నగదు విరాళాలకు ప్రత్యామ్నాయంగా రూపొందించబడింది. పథకం యొక్క నిబంధనల ప్రకారం, ఎలక్టోరల్ బాండ్‌లను భారతదేశంలోని ఏ పౌరుడైనా లేదా దేశంలో విలీనం చేయబడిన లేదా స్థాపించబడిన సంస్థ కొనుగోలు చేయవచ్చు. ఒక వ్యక్తి ఒంటరిగా లేదా ఇతర వ్యక్తులతో కలిసి ఎలక్టోరల్ బాండ్లను కొనుగోలు చేయవచ్చు.